Son yıllarda Türkiye’de nakit kullanımındaki artış, özellikle 200 TL’lik banknotların piyasadaki payının hızlı bir şekilde yükselmesine yol açtı. 200 TL’lik kupürlerin, 15 yıl içinde toplam içindeki oranı yüzde 16’dan yüzde 80,4’e yükseldi. Bu değişim, yüksek enflasyon ve azalan alım gücünün etkisiyle daha büyük kupürlerin tercih edilmesinin bir sonucu olarak görülüyor. Öte yandan, küçük kupürler ATM’lerde yer bulamıyor ve piyasadan silinmeye devam ediyor.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) verilerine göre, 2010 yılı itibarıyla tedavüldeki banknotların yalnızca yüzde 16’sını oluşturan 200 TL’lik banknotlar, 2024 yılı itibarıyla neredeyse yüzde 80’lik bir paya sahip. Aynı dönemde 100 TL ve daha küçük kupürlerin payı hızla azalırken, 50 TL, 10 TL ve 5 TL’lik banknotların oranları ise neredeyse sıfırlandı. Özellikle 50 TL’nin oranı, yüzde 90,7’lik büyük bir düşüşle yalnızca yüzde 2,65’e gerileyerek dikkat çekici bir değişim gösterdi.
Bankacılık sektöründen edinilen bilgilere göre, ATM’lere yüklenen nakit miktarının sıklığı da artmış durumda. Eskiden günde yalnızca iki kez doldurulan ATM’ler, artık günde üç kez dolduruluyor. Maaş ödemeleri ve bayram öncesi gibi yoğun dönemlerde ise bu sayı beş defaya kadar çıkabiliyor. ATM’lerdeki küçük kupürlerin neredeyse tamamen yok olmasının bir sonucu olarak, daha büyük kupürlerin önemi artmış durumda. Ancak Merkez Bankası, henüz yeni bir büyük banknot üretimi için herhangi bir plan yapmış değil.
Merkez Bankası Başkanı Fatih Karahan, 200 TL’lik banknotların yaygınlaşması ile ilgili olarak, “Nakit dışı ödeme araçlarındaki gelişmeleri değerlendiriyoruz ve mevcut kupürlerle devam ediyoruz” açıklamasını yaptı. Merkez Bankası şu anda yeni bir kupür çıkarma hazırlığı içinde olmadığını belirterek, piyasanın ihtiyaçları doğrultusunda mevcut banknot kompozisyonunu sürdüreceklerini ifade etti.
Diğer yandan, küçük banknotların piyasadan çekilmesi, bankacılık sektörünü yeni çözüm arayışlarına itti. Bankalar, nakit işlemleri için yatırılan paranın doğrudan çekilmesine olanak tanıyan geri dönüşümlü ATM’lere yatırım yapmaya başladı. Bu tür ATM’ler, sık sık nakit yüklemesi yapılmasını engelleyerek maliyetleri düşürse de diğer ATM’lere göre daha pahalı bir alternatif sunuyor. Bu teknolojik gelişmeler, nakit kullanımı konusunda bankalar için önemli bir çözüm sunuyor, ancak yeni ATM altyapıları da ciddi yatırımlar gerektiriyor.
Küçük kupürlerin azalması, nakit kullanımındaki büyük değişimleri yansıtırken, bu durum aynı zamanda Türkiye ekonomisinde nakit para kullanımının geleceği hakkında da önemli ipuçları veriyor.
