Türkiye’de çocuk nüfusu her yıl azalırken, çocuk işçiliği hızla artıyor. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ve İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği (İSİG) Meclisi'nin yayımladığı son verilere göre, ülkede her dört çocuktan biri çalışıyor. Bazı çocuklar ise çalışırken yaşamını yitiriyor. Eğitim, sağlık ve yaşam koşullarında derinleşen eşitsizlikler, çocukların geleceğini tehdit ediyor.
Çocuk Nüfusunda Düşüş, Çocuk İşçiliğinde Artış
TÜİK’in 2024 verilerine göre, Türkiye’nin toplam nüfusu 85 milyon 664 bin 944 kişi iken çocuk nüfusu 21 milyon 817 bin 61’e geriledi. Bu rakam, toplam nüfusun yüzde 25,5’ine denk geliyor. Çocuk nüfus oranının ilerleyen yıllarda düşmeye devam edeceği öngörülüyor; 2030’da yüzde 22,1’e, 2100 yılında ise yüzde 14,5’e gerilemesi bekleniyor.
Çocuk nüfusunun yüzde 51,3’ünü erkek, yüzde 48,7’sini ise kız çocuklar oluşturuyor.
Son Dört Yılda 377 Bin Yeni Çocuk İşçi
2024 yılı itibarıyla, 15-17 yaş aralığında yer alan 3 milyon 894 bin çocuğun 970 bini kayıtlı olarak çalışıyor. Bu da her dört çocuktan birinin iş gücüne katıldığı anlamına geliyor. Ayrıca 504 bin çocuk da Mesleki Eğitim Merkezleri (MESEM) kapsamında çalışıyor. Bu oran, 2020’ye kıyasla yüzde 8 artarak 377 bin yeni çocuk işçinin sisteme dahil olduğunu gösteriyor.
Cinsiyet bazında değerlendirildiğinde, erkek çocukların iş gücüne katılım oranı yüzde 35,6 iken, kız çocuklarda bu oran yüzde 13,7’de kalıyor.
Okullaşma ve Tamamlama Oranları Geriliyor
Milli Eğitim Bakanlığı'nın 2023/24 öğretim yılı verilerine göre, beş yaş grubundaki net okullaşma oranı yüzde 84,3’e düştü. İlkokulda bu oran yüzde 95, ortaokulda yüzde 91,5 ve ortaöğretimde yüzde 88 olarak ölçüldü. Ortaöğretim tamamlama oranı 2023/24 döneminde yüzde 81,2’ye çıkarken, erkeklerde bu oran yüzde 79,4, kızlarda yüzde 83 olarak belirlendi.
Aşılama Oranları ve Yaşam Süresi Düşüşte
2023’te doğan bebek sayısı 958 bin 408 olarak kayıtlara geçti. Beşli karma aşı (DPT+IPV+Hib) oranı ise 2022’de yüzde 99,5 iken, 2023’te yüzde 98,8’e geriledi. Türkiye genelinde doğuşta beklenen yaşam süresi 77,3 yıl olarak ölçülürken, bebek ölüm hızı binde 10’a, beş yaş altı ölüm hızı ise binde 14,5’e yükseldi.
2024’te 71 Çocuk İş Cinayetlerinde Hayatını Kaybetti
İSİG Meclisi’nin verileri, 2024’ün ilk üç ayında 16 çocuğun çalışırken yaşamını yitirdiğini ortaya koydu. Sadece Nisan ayının ilk 18 gününde en az 5 çocuk iş cinayetinde hayatını kaybetti. 2013-2024 yılları arasında ise en az 742 çocuk işçi yaşamını yitirdi.
Öne çıkan bazı vakalar şöyle:
1 Nisan’da Antalya’da 17 yaşındaki Yakup Taşar intihar etti.
7 Nisan’da Kayseri’de 17 yaşındaki Mehmet Özarslan iş kazasında boğularak öldü.
13 Nisan’da Konya’da 14 yaşındaki Yusuf Mısri sondaj makinesi kazasında can verdi.
14 Nisan’da Niğde’de Abdurrahman Özkul geri dönüşüm fabrikasında kolunu makineye kaptırarak hayatını kaybetti.
18 Nisan’da Samsun’da stajyer öğrenci Necip Fazıl Çırak inşaatta merdivenden düşerek yaşamını yitirdi.
İlgili: Isparta'da son 12 yılda 24 genç işçi hayatını kaybetti!
Çocuklar Beslenemiyor, Tatil Yapamıyor, Kıyafet Alamıyor
2024 yılı itibarıyla, maddi yetersizlik nedeniyle çocuklarına yeni kıyafet alamayan hane oranı yüzde 9,2, düzgün ayakkabı sahibi olmayan çocukların oranı ise yüzde 11,7 oldu. Çocukların yüzde 32,3’ü ise günde en az bir öğün et, tavuk veya balık tüketemiyor. Ayrıca çocukların yüzde 21,5’i evde ders çalışabileceği uygun bir alana sahip değil.
Uzmanlardan Uyarı: Sadece Denetim Yetmez
Uzmanlar, çocuk işçiliğini önlemek için yalnızca denetimlerin yeterli olmadığını vurguluyor. Ailelere yönelik sosyal desteklerin artırılması, çocuklar için ücretsiz beslenme programlarının yaygınlaştırılması ve tam gün eğitim sistemine geçilmesi gerektiği belirtiliyor.
Yasalara Göre Çocuklar Nerede Çalışabilir?
Türk yasalarına göre, 14 yaş altındaki çocukların çalıştırılması yasak. 15 yaşından itibaren ise sadece “hafif işler”de çalışmaları mümkün. Bu işler; çiçek toplama, büro işleri, gazete dağıtımı, lokantada komilik gibi bedensel ve zihinsel gelişimlerine zarar vermeyecek alanlarla sınırlı. Ancak yasa dışı olarak ağır işlerde çalıştırılan çocuklar hâlâ iş kazalarında hayatını kaybediyor.
