Kamu İktisadi Teşebbüsleri (KİT), 2023 yılı sonu itibarıyla yatırımlarını bir önceki yıla göre yüzde 59,7 artırarak toplam 174,5 milyar liraya çıkardı. Hazine ve Maliye Bakanlığı verilerinden derlenen bilgilere göre, 2023 yılı sonu itibarıyla Türkiye’de 19 KİT, bir KİT bağlı ortaklığı, 5 kamu bankası ve 8 diğer kuruluş olmak üzere toplam 33 kamu işletmesi faaliyet gösteriyor.
Bütçeden Yapılan Ödemeler ve Gelirler
KİT'lere 2023 yılında, bütçeden toplam 294,1 milyar lira ödeme yapıldı. Bu ödemelerin 114,5 milyar liralık kısmı sermaye olarak, 179,6 milyar liralık kısmı ise görevlendirme bedeli olarak aktarıldı. KİT'lerden ise bütçeye 12 milyar lira temettü, 4,4 milyar lira hasılat payı, 24 milyar lira finansman fazlası ve 5 milyar lira kurumlar vergisi ile diğer yasal yükümlülük karşılıkları olmak üzere yaklaşık 45,5 milyar lira ödeme yapıldı.
Katma Değer Yaratımı
KİT'ler, 2023 yılında 245,4 milyar liralık katma değer yaratarak, bir önceki yıla göre yüzde 168,2 oranında bir artış sağladı. En yüksek katma değer, 44,6 milyar lira ile Türkiye Elektrik İletim AŞ (TEİAŞ) tarafından sağlandı. Bunu sırasıyla, 44,2 milyar lira ile Boru Hatları ile Petrol Taşıma AŞ (BOTAŞ), 31,1 milyar lira ile Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) ve 24,3 milyar lira ile Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ) izledi. En düşük katma değeri ise Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları (TCDD) kaydetti.
Yatırım Harcamaları ve Sektörel Dağılım
2023’te KİT’ler, toplam 174,5 milyar lira yatırım harcaması gerçekleştirdi. Bu yatırım tutarı, Türkiye'nin 2023 gayrisafi yurt içi hasılasının yaklaşık yüzde 0,66’sına denk geldi. KİT’lerin gerçekleştirdiği bu yatırımlar, toplam kamu yatırımlarının yüzde 26’sını oluşturdu. Yatırım harcamalarında en büyük payı enerji sektörü aldı. KİT'ler, enerji sektörüne 129,2 milyar lira yatırım yaparken, ulaştırma sektörüne 39,3 milyar lira, tarım sektörüne ise 1,5 milyar lira yatırım yaptı.
Faiz Dışı Açık ve Kar/Zarar Durumu
2022’de yaklaşık 192,2 milyar lira faiz dışı açık veren KİT’ler, 2023’te büyük bir iyileşme göstererek 1 trilyon 379,7 milyar lira faiz dışı fazla kaydetti. En yüksek faiz dışı fazla, Türkiye Kömür İşletmeleri (TKİ) tarafından elde edilirken, en yüksek faiz dışı açık ise TCDD tarafından kaydedildi.
Kuruluş Bazında Kar/Zarar Durumu
Kuruluşlar bazında 2023’te en yüksek karlılık Türkiye Elektrik İletim AŞ’de (TEİAŞ) görülürken, bunu sırasıyla TPAO, Eti Maden ve DHMİ izledi. En yüksek zarar ise Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları (TCDD) tarafından kaydedildi. TCDD’nin ardından Türkiye Taşkömürü Kurumu (TTK) ve Türkiye Şeker Fabrikaları AŞ (TŞFAŞ) de zarar bildiren diğer kuruluşlar arasında yer aldı.
KİT’ler, 2023 yılı itibarıyla yatırımlarını artırarak ekonomiye katkı sağlarken, enerjiden ulaşıma kadar geniş bir yelpazede önemli projelere imza attı. Bu durum, Türkiye'nin kamu iktisadi teşebbüslerinin ekonomik büyümeye olan katkısını artırmakta ve kamu yatırımlarının verimli bir şekilde yönlendirilmesine katkı sağlamakta önemli bir rol oynamaktadır.
